Dagblad Trouw
27 Sept. 2016 door Meindert van der Kaaij


Papoea's komen na vijftig jaar op de Kameragenda

Petitie die Tweede Kamer dwingt misstanden in Indonesië te bespreken komt waarschijnlijk te laat.
De Papoea's in Nederland zijn er bijna. Althans wat hun poging betreft om hun probleem, de grootschalige schending van mensenrechten in westelijk Nieuw-Guinea, op de agenda van de Tweede Kamer te krijgen. De teller staat op bijna 38.000 handtekeningen en er zijn 40.000 nodig om te voldoen aan de criteria van het burgerinitiatief.
Aan de andere kant lijken de wensen van deze bevolkingsgroep met het jaar verder achter de horizon te verdwijnen. In november vertrekt premier Rutte met een zeer zware handelsdelegatie richting Indonesië. De kans dat tijdens dan ook maar één woord over het lot van de voormalige Nederlandse kolonie Nieuw-Guinea wordt gesproken is bijna nul.


Oridek Ap, een van de initiatiefnemers achter de petitie, is daar verdrietig om. "Ik weet ook wel dat Nederland niet die misdaden begaat. Dat doet Indonesië. Maar Nederland heeft vanuit het verleden wel de verantwoordelijkheid om voor de belangen van de Papoea's op te komen. Ik vind dat mijn volk in de steek is gelaten."

Ap kwam in 1985 op zijn negende naar Nederland. Vader Arnold was samen met een oom kort daarvoor in een politiecel omgekomen. Arnold Ap was een van de leiders die zich onder meer inzette voor de Papoeacultuur. "Hij was bijvoorbeeld met cassettebandjes met daarop liederen in de weer. De politie heeft hem opgepakt, maar kon niks bewijzen. Toen hebben zij zijn ontsnapping in scène gezet en hem vermoord", zegt Ap.Internationale organisaties luiden al vele jaren de noodklok over de moordpartijen en andere schendingen op Papua, zoals de provincie nu heet. Amnesty International is verbannen uit het land en mensenrechtenactivisten en journalisten zijn niet meer welkom. De berichten over de schendingen komen van mensen die op Papua wonen. Onafhankelijke cijfers zijn er daarom niet, maar de schattingen lopen in de honderdduizenden slachtoffers sinds de Indonesische overname van het gebied. Papoea's hebben het over de langzame genocide.Behalve de moordpartijen zou volgens Ap in het Kamerdebat eveneens het rapport van de Nederlandse historicus Drooglever ter sprake moeten komen. In 1999 vroeg de Tweede Kamer hem onderzoek te doen naar het referendum 'Daad van vrije keuze' van 1969. In 2005 concludeerde Drooglever dat dit een totale schijnvertoning is geweest. Het stemrecht bleef beperkt tot 1025 door Indonesië aangewezen Papoea's die onder dreiging van fysiek geweld unaniem voor aansluiting bij Indonesië stemden.De toenmalige minister Bot weigerde in 2005 het rapport in ontvangst te nemen. Hij had kort daarvoor gezegd dat Nederland in de oorlog met de revolutionairen aan de verkeerde kant van de geschiedenis had gestaan. Bovendien had hij aangekondigd de banden met de voormalige kolonie weer te willen aanhalen. De kwestie rond Papua kwam hem zeer ongelegen.Politiek kan soms hard zijn, dat weet Ap. Toch hebben hij en andere activisten nog niet de hoop op een nieuwe volksstemming opgegeven. Maar hoe doe je dat als inmiddels de Papoea's op het eiland tot een minderheid zijn gaan behoren? Behalve dat het gebied in hoog tempo van zijn natuurlijke bodemschatten wordt ontdaan, zijn er ook veel mensen vanuit Java daarnaar toe verhuisd. Deze 'transmigranten' zouden dan volgens Ap weer niet mogen meedoen in de volksstemming.Opvallend is de steun die de beweging krijgt uit de hoek van omringende landen in de Pacific. Bijna honderd parlementariërs uit Australië en Nieuw-Zeeland, maar ook uit Groot-Brittannië, hebben aangegeven dat Papoea's recht hebben op onafhankelijkheid. Nederlandse parlementariërs ontbreken daarop. "Als we op de agenda van de Tweede Kamer staan, gaat dat veranderen", zegt Ap.

omstreden overdracht

Bij de overdracht van de soevereiniteit aan de Indonesische regering in 1949 bleef Nieuw-Guinea buiten schot. Dit tot grote woede van de Indonesiërs die de onderhandelingen op dit punt bijna lieten stranden. Nederland wilde Nieuw-Guinea buiten de overdracht houden, omdat het de Papoea's etnisch niet verbonden achtte met de rest van de archipel. Uiteindelijk kwam ook dit deel in handen van Indonesië. Onder zware druk van de VS droeg Nederland het gezag in 1962 over aan Indonesië met als voorwaarde dat in 1969 de bevolking in een referendum, bekend onder de naam 'Daad van vrije keuze', mocht aangeven of ze zich bij Indonesië zou aansluiten of niet. De omstreden uitslag was dat de Papoea's onder Indonesische vlag verder wilde.